عقب‌نشینی!

برعکس ما که، اگر خطایی بکنیم نمی‌توانیم آن ‌را از حافظه‌ی تاریخی خود و مردم پاک کنیم، کامپیوترها به لطف مفاهیمی نظیر: کلیدهای Ctrl+Z و Backup ، Restore Point، Back out ، Roll Outو… قادر به بازگشت به نقطه‌ی پیش از خطا هستند.
در برنامه‌‌ریزی تغییرات، بسیار پیش می‌آید که آن تغییر ممکن است نتایج مورد انتظار ما را تامین نکند. در چنین شرایطی باید برنامه‌ای برای عقب‌نشینی به نقطه‌ی صفر یا همان نقطه‌ی پیش از انجام تغییر در نظر داشته باشیم وگرنه اجرای یک تغییر ناموفق و بدون برنامه‌ی بازگشت یا Back Plan‌ می‌تواند فاجعه بار باشد و هزینه و ارزش منفی زیادی را به سازمان تحمیل کند.
بحث برنامه‌ی بازگشت، از ملاک‌های ارزیابی ریسک تغییر در مدیریت تغییر است. این یعنی هر تغییری که برنامه‌ی بازگشت نداشته باشد ریسک بالاتری دارد. حتی گاهاً نیاز هست برنامه‌های بازگشت چند پله‌ای طراحی کرد نظیر آنچه که برنامه‌نویسان برای عیب‌یابی یک سورس کد برنامه ازش استفاده می‌کنند.
فراموش نباید کرد که ماهیت هر تغییری آغشته به ریسک است. اما این بدان معنا نیست که چون تغییر، ریسک دارد پس انجامش ندهیم بلکه باید ریسک آن را با تمهیدات مهندسی شده به حداقل برسانیم!