قلعه‌رودخان بودم. این روزها ایرانیان در آنجا و در میان انبوه گردشگران عراقی، بزحمت دیده می‌شوند.
بااین‌حال فروشندگان فومنی ضمن استقبال از این گردشگران بطرز عجیبی با اعراب عراقی برخوردی تعصبی و غیرت‌مآبانه‌ای داشتند؛ آنان از حجم چشم‌چرانی و لفاظی‌های عرب‌های عراقی علیه زنان و دختران ایرانی شاکی بودند و بشخصه شاهد درگیری‌های لفظی و حتی زدوخورد هم بودم.
اما فومنی‌ها می‌گفتند کُردهای عراقی برعکس اعراب آن کشور، سربه‌زیر، محترم و خونگرمند و حساب اینان را از عرب‌ها کاملاً جدا می‌دانستند.
شاید نمی‌دانستند روزگاری نچندان دور این دو شهر نیز جزو شهرهای ایران بودند...
×××
سلیمانیه و اربیل، دو شهر زیبا و سرسبز شمال عراق، در عهدنامه‌ی ارض‌الروم (۱۸۴۷) و در ادامه‌ی اختلافات مرزی ایران و عثمانی اگر واگذار نمی‌شد اکنون بخش زیادی از سرزمین‌های کُردنشین این دیار در ایران امروزی قرار داشت.
ایران تحت فشار بریتانیا و روسیه و در دوره‌ی قاجار بدلیل از دست رفتن نفوذ سیاسی و تثبیت مرز به نفع عثمانی، مرز غربی را پذیرفت که شامل واگذاری رسمی ادعای خود بر مناطق کردستان، شامل سلیمانیه و اربیل بود.
×××
روزگاری که به آنجا رفتم سرسبز و خنک بود درست عین شمال؛ اما اکنون گویا دچار خشکسالی و گرمای شدید شده. آنگونه که وقتی با برخی این افراد حرف زدم ایران را بسیار خنک و سرسبز توصیف کردند.
شاید کُردهای عراق هم نمی‌دانستند "جهنم فومن" برپا شده 🙂
×××
گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در عهدنامه‌ی گلستان، بخش‌های شرقی قفقاز شامل (نخجوان، ایروان) در عهدنامه‌ی ترکمانچای، هرات و خراسان غربی در عهدنامه‌ی پاریس.
و درنهایت سیستان شرقی (نیمه‌ی شرقی سیستان امروزی) در داوری گلدسمید از ایران جدا شدند. بجز بحرین که در پی اعلام استقلال از ایران جدا شد مابقی یکجور جدایی قهری داشتند.
تمام این اتفاقات از سال ۱۸۱۳ تا ۱۹۷۱ رخ داد حدود ۱۵۰ سال.
×××
اقلیم خودمختار کردستان تحت حاکمیت بارزانی‌ها، اکنون محل نزاع است. به برادرکشی رسیده (بنظر بر سر اختلافات ملکی و کشاورزی در غرب اربیل است)... معلوم نیست!
هرکی، کهن‌ترین و بزرگترین و پرنفوذ‌ترین عشیره‌‌ی کُردی است و هرکی یعنی: سریع.
این طایفه نقشی مهمی در برابر عثمانیان، عراق و حتی ترکیه ایفا کردند...
×××
هرچه هست اکنون(!) عجیب است این اتفاق، هرچند پیشتر نیز رخ داده بود.
خواستم این را بگویم که ریشه‌ی این دعوا در توزیع ناعادلانه‌ی منابع، نفت، قدرت و کشاورزی و حقوق یکسان است...شاید هم این علتی است برای برون آری این سرزمین تحت لوای بارزانی از زیر چنگ نفوذ ج.ا و ترکیه!
وقتی حقوق یکسانی نباشد حتی با توافق تظاهری، کینه‌های قدیمی سربرخواهند آورد و در آنگاه مهم نیست همزبانی یا هم‌وطن، هم‌نژادی یا هم‌سخن، در زیر چتر یک سرزمینی یا نه، در هرحال نزاع در کمین است نه در مخفیگاه!
×××
تجمیع این جریانات مرا پرت کرد به تاریخ، به جدایی‌ها و به شمال‌ها... حال چه شمال ایران باشد چه عراق!
www.Soroushane.ir
